6 دلیل برای نوشتن آفوریسم یا جملات قصار
از سری مقالات قالبهای نوشتاری(4)
اگر دوست دارید بنویسید اما نمیدانید چه چیزی بنویسید و یا نمیدانید توانایی شما در نوشتن چه مطالبی بیشتر است این سری مقالات را در سایت من بخوانید. آنوقت در هریک از این قالبهای نوشتاری به صورت تمرینی بنویسید و بعد ببینید در کدامیک تبحر بیشتری دارید و یا به کدام سبک بیشتر علاقه دارید.
یکی دیگر از سبکهای نوشتن، که البته در شمار سبک سخن گفتن هم میگنجد، آفوریسم یا گزینگویه گفتن و یا جملات قصار است که البته به آن کوتهکلام، بیان موجز، سخن حکیمانه هم میگویند.
آفوریسم (aphorisme) از aphorismos لاتین و ریشهای یونانی (horismos) میآید به معنای «محدود کردن افق است.
آفوریسم یا جملات قصار را معمولا نویسندگان و گویندگانی انتخاب میکنند که موجزگو هستند. افرادی که مغزی پر از سخن و حرف دارند اما فکر می کنند گفتن همه ی این حرفها در کاسه ی صبر مخاطب جا نمی گیرد. بنابراین فقط با یک اشاره سعی میکنند مخاطب را تشویق به تفکر درباره ی آن موضوع بکنند تا او هم نقشی در ساخت و پرداخت موضوع داشته باشد.
بعضیها فکر میکنند قالب جملات قصار فقط مربوط به فیلسوفان و دانشمندان قدیم مثل سقراط و هراکلیوس و دکارت و بقیه است. اما باید بگویم که سخنان قصار امروزه بیشتر از گذشته رایج است و کاربرد دارد.
در دنیای کنونی، با وجود شتابزدگی و کمبود وقت، و در فضای مجازی که سرشار از اطلاعاتی است که در ثانیه بر افکار مخاطبین هجوم میآورد، جایی برای تفصیل کلام نیست.
امروزه مخاطب انتظار دارد لب کلام را خیلی سریع و خلاصه دریافت کند و برود پی کارش. اینطوری است که هر کسی حرفهای خودش را در قالب گزینگویه منتشر میکند و گاهی برای آنکه مخاطب برای آن حرفها ارزش قائل شود آنها را به دکتر حسابی و شریعتی و دکارت و… نسبت می دهد.
نمونهی بارز آفوریسم در عصر جدید شبکه ی اجتماعی توئیتر است. که از دانشمند و سیاست مدار و سلبریتی گرفته تا لات و الات محلهها در آن آفوریسم مینویسند و آفوریسمهای هم را منشن میکنند.
اصلا آدم وارد توئیتر که میشود آفوریسم نویسیاش گل میکند. البته که آفوریسم فقط محدود به توئیتر نیست و شبکههای اجتماعی دیگر را هم فتح کرده است.
بهرحال جملات قصار قالبی است که امروزه در تولید محتوا حرف اول را می زند. شاهد و نمونهای برای این ادعا ”شان” است.
شان، ۴۵ ساله از کانادا، مدیر چندین حسابِ «سخن بزرگان» و همچنین یک وبسایت جملات قصار است. حساب توئیترش، motivational@، حدود ۶۶۹۰۰۰ دنبالکننده دارد، و حساب فیسبوکش، quotesandsayings@، بیش از ۴ میلیون دنبالکننده دارد. علاقۀ او به جملات انگیزشی سود فراوانی برایش داشته و در حالی که هنوز یک شغل اداری در بخش صنعت وایرلس دارد، گفته که اخیراً از تبلیغ در وبسایتش، دو تا سه برابر درآمد معمولیاش پول درآورده است. او میگوید: «به خاطر سودی که از تبلیغات به دست میآورم، حالا دیگر میتوانم کارم را کنار بگذارم».
شان میگوید: «راستش را بخواهید، من بسیاری از مطالب اینترنتی را دوست ندارم. وقتی بین کلی آتوآشغال میگردید و ناگهان چیز ارزشمندی پیدا میکنید که چشمتان را میگیرد، انگار ناگهان دوپامین مغزتان افزایش مییابد. این حس وجدآمیز مثل نوشدارویی که خورده باشید، تمام وجودتان را میگیرد. دوست دارم این تجربه را «هشدارِ آگاهی» بنامم. یک هشدار آگاهی دریافت میکنید و حس میکنید ذهنتان همان لحظه باز شده است و با تجربۀ کاملاً جدیدی مواجه هستید که پیش از آن هرگز از سر نگذرانده بودید».
در زمینه ی تاریخچه ی آفوریسم باید بگویم که بر میگردد به انسانهای غارنشین که چون کلمه نداشتند با شکلک و نقاشی جملات قصارشان را روی دیوار غارها مینوشتند. بعدترها که فیلسوفها و متفکرین و انبیا و ائمه هم پا روی کره ی خاکی گذاشتند، استفاده از این سبک شکل وسیع تری به خود گرفت.
برای من که سالها در سمت شریف دبیرپرورشی انجام وظیفه کردهام جملات قصار به منزله ی شاه کلید کار عمل کرده است. از زمان تحصیل خودمان در دبیرستان و دانشگاه که در انجمن ها دوندگی میکردیم تا زمانی که خودمان دبیر پرورشی شدیم جملات قصار را با قلم و ماژیک و این آخری با پرینت، به مقواها و کاغذها منتقل میکردیم به این امید که چشمان تیزبین دانشاموزی را به خودش جلب کند. بگذریم که اینکا را خیلی نمیکرد ولی ما کارمان را میکردیم، و حداقلش این بود که خودمان میخواندیم و فکر می کردیم و آخرش خودمان هم کلمات قصاری مینوشتیم.
در باره ی تاریخچه ی آفوریسم و بخصوص آفوریسم فلسفی شما را به مقاله ی زیردر سایت شاهین کلانتری ارجاع میدهم که از سایت ترجمان نقل کردهاست. برای آشنایی بیشتر با تاریخچه ی جملات قصار میتوانید این مقاله ی مفصل را در این لینک بخوانید:
خلاصه اینکه آفوریسم یعنی فشرده سازی اندیشه و سخن، و بیرون دادن آن بصورت یک جمله
یعنی گرفتن آبمیوه سخن و نوشیدن یک لیوان آب آن در چند ثانیه
یعنی خواندن یک مقاله ی چند صفحهای در یک جمله
یعنی دریافت انرژی و آرامش با خواندن فقط یک جمله
یعنی تشویق به اندیشه و فکر کردن با یک جرقه که در یک جمله زده شده است.
و خلاصه اینکه
شکل گیری آفوریسم از نظر عقل نه چندان کامل من این دلایل را دارد، شما هم اگر دلیلی سراغ دارید کامنت بفرمایید. جملات قصار نوشته می شود یا گفته میشود چون:
- مردم وقت ندارند بخوانند یا گوش بدهند
- نویسنده وقت ندارد به تفصیل منظورش را مکتوب کند و یا حالش را ندارد.
- نویسنده یا گوینده ی جملات قصار در مخاطب خود حوصلهی جذب تفصیل را نمی بیند.
- نویسنده یه گوینده فکر میکند می تواند با گفتن جملات قصار مخاطب را به تفکر وادار کند.
- نویسنده یا گوینده فکر میکند گفتن بیشتر از یک جمله برای مخاطب فایدهای ندارد، پس به همان اکتفا میکند.
- نویسنده یا گوینده فکر میکند همان یک جمله برای بیان غرض کافیست.
بقیه ی قالبهای نوشتاری را در لینک های زیر بخوانید:
قبلنا هم قصهی مادر بزرگا طولانی بود هم شنوندهها طولانی گوش میدادند و از سفر قصه و صحبتها لذت میبردن ولی امروزه هر دو گروه خسته از راهن و دوست دارن زودتر به مقصد برسن شاید هم همهگیر شدن جملات قصار دلیلش ناصبری باشه
حتما همینه. کسی وقت نداره….
سلام
متشکرم بسیار عالی و کاربردی و مختصر منظوررا رساندید.
قلمتان مانا باد.
خداروشکر که مفید بود
ممنون از مقاله خوبتون
سلام
بسیار خوب توضیح دادید. آموزنده و گویا بود. متشکرم.
خداروشکر که مفید بود